HISTORIJA HADŽIĆA – IZ NEOBJAVLJENE KNJIGE REMZIJE BALIĆA

U knjizi Historija Hadžića, Remzija  Balić,  jedno poglavlje posvećuje prvim razglednicama sa području ove općine. Vidjetiti ćemo da se tada poruka slala na slici, u samo nekoliko rečenica. Ovog puta donosimo  razglednice iz Pazarića, Tarčina i Hadžića.
Najstarije naselje u Pazariću označavalo se u geografskim kartama kao „ Han Pazarić“.
Od starog naselja u Pazariću račvali su se putevi i to: jedan  sjeverno i sjevernoistočno niz Zujevinu za  Sarajevo, drugi na zapad prema Tarčinu, i treći južno za Ljubovčiće. U svakom slučaju Ljubovčići su kao krajnja tačka na putu preko Bjelašnice bili od većeg prometnog značaja.Put se od Ljubovčića nastavljao preko Bjelašnice u dolini Neretve.

Sa strane razglednice imate objašnjenje  zašto su se i pod čijom narednom oblačila takva  odijela-nošnja. Zatim, kada je razglednica poslata, odnosno gdje je putovala. Autor knjige  daje i  kraći prilaz razvoja poruka i pošiljki na  prostoru BiH, tako da čitalac ima poptunu sliku o razvoju ove oblasti..

Razvoj organiziranog prenosa poruka i pošiljki na prostoru BiH pratimo od vremena starih Rimljana kada se odvijao, tzv. “Rimskim putom”, preko Bosne do Panonije u unutrašnjost, a nešto kasnije oživljava i transport  tzv.”Neretvanskim putom”, od Dubrovnika do Luke Drijeva kod Gabele.

U drugoj polovini XIX vijeka, za vrijeme otomanske vladavine u BiH, transport roba, pošte i novca odvijao se neprekidno u svim pravcima uzduž i poprijeko putevima kojima su se kretali karavani otomanskih velikaša u svom pohodu na Zapad.

Poštanskom vezom preko Bosne, vezu sa Turskom održavale su susjedne države Austrija i Francuska. U tom cilju u Sarajevu je uspostavljena tzv. Francuska pošta, a prenos te pošte je povjeren trgovačkoj firmi Fraissinet.

Neki dokumenti tvrde da je ta Sarajevska pošta imala i svoj žig na kojem je pisalo Bosna Sarai. Pismo sa ovakvim žigom otpemljeno je 1813. godime iz Sarajeva za Lion.
Sve do kraja vladavine Osmanlija, privatnu poštu, prepiske i trgovačku poštu raznosili su trgovci – kiridžije.

Drugom polovinom XIX vijeka, u Sarajevu je osnovana privatna pošta austrijskog konzula, tzv. Konzulova pošta. Stanovništvo  se više počelo koristiti uslugama ove pošte, što nije odgovaralo Porti, pa je često dolazilo do sukoba između organa vlasti i Konzulove pošte. Ipak, u Sarajevu i Mostaru konzulova pošta nastavila je funkcionirati sve do propasti osmanske vlasti do okupacije 1848. godine.

Povoljne prilike za organizaciju pošte i njene mreže nastupile su dolaskom Topal Osman-paše za bosanskog vezira (1861-1896. godine), nakon donošenja Seferske naredbe.

Prva pošta (telegrafska stanica) ustanovljena je u Mostaru 1858. godine, a u Sarajevu 1864. godine u privatnoj kući (zgrada kod Konaka).

Početkom 1911. godine, u nizu brojnih arhitektonskih remek-dijela, ugledni austrougarski arhitekta Josip Vancaš, projektira veleljepno zdanje Glavne pošte u Sarajevu, koja je svečano otvorena 18. maja 1913. godine.

Glavna Pošta u Sarajevu 1915. godine

Unutrašnjost glavne Pošte u Sarajevu danas

1870. godina smatra se početkom razglednice u svijetu (Austrija).

Zajednička karakteristika svih razglednica tog ranog doba je ta da je na poleđini karte bio prostor isključivo za adresu i marku, i zakonom je bilo zabranjeno u taj prostor napisati bilo kakav tekst. Prostor za tekst nalazio se s prednje strane ispod slike gdje su stale 2-3 rečenice (poput ograničenja današnjih sms poruka), a onaj tko je htio napisati više teksta često je to radio i preko slike, što nije bilo zabranjeno. Tek 1902.g. netko se dosjetio da poleđinu karte podijeli na prostor za tekst i adresu.
I na našoj razgledici pozdrav  iz Pazarića vidjeti ćemo da je na slici u nekoliko rečenica slata poruka onom kome je namjenjena

Prve razglednice tiskale su se litografskom tehnikom (kamenotisak). Predložak se masnom kredom ili tušem prenosio na posebno obrađenu i uglačanu kamenu površinu, i to svaka boja na zaseban kamen. Kamena se ploča stavljala u litografski tiskarski stroj i svaka se boja tiskala sa svog kamena.